Γεώργιος Ακροπολίτης 1217 ~ 1282

Ο Γεώργιος Ακροπολίτης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1217 και ακταγόταν από εύπορη οικογένεια. Παρακολούθησε τα μαθήματα των ἱερῶν γραμμάτων και της ἐγκυκλίου παιδείας στη λατινοκρατούμενη Κωνσταντινούπολη και το 1233 εγκατέλειψε μυστικά την πόλη, για να καταλήξει στην αυλή του Ιωάννη Γ' Δούκα Βατάτζη (1222-1254). Ο Αυτοκράτορας φρόντισε για την παραπέρα εκπαίδευση του Ακροπολίτη και τον απέστειλε για προώθηση των σπουδών του, μαζί με άλλους τέσσερις νέους, στο διδάσκαλο της ρητορικής Θεόδωρο Εξαπτέρυγο.

Στο ιστορικό του έργο ο Ακροπολίτης μας δίνει λεπτομέρειες για την τελετή της ένταξης των νέων αυτών στο σχολείο του Εξαπτέρυγου: "Αφού λοιπόν συγκεντρωθήκαμε μπροστά στο βασιλέα, απευθυνόμενος σε μένα είπε: Αυτούς τους πήρα από τη Νίκαια και τους παρέδωσα στο διδασκαλείο, εσένα όμως σε άφησα να διδάσκεσαι αφού σε πήρα από το δικό μου σπίτι. Να αποδείξεις ότι πράγματι εξήλθες από το σπίτι μου και έτσι να διαπρέψεις και στα μαθήματα. Εάν γινόσουν στρατιώτης θα έπαιρνες ένα μισθό από τη βασιλεία μου, τόσα λοιπόν ή κι ακόμη λίγα περισσότερα θα παίρνεις τώρα εξαιτίας της ευγενικής σου καταγωγής. Κι όταν κατακτήσεις τη φιλοσοφία θα καταξιωθείς με μεγάλα αξιώματα και τιμές, γιατί μόνο ο Αυτοκράτορας και ο Φιλόσοφος είναι οι πιο ξακουστοί απ' όλους τους ανθρώπους".

Ο Εξαπτέρυγος όμως πέθανε πριν προλάβει να διδάξει τη μικρή αυτή ομάδα των μαθητών μαθήματα πέρα από την ποιητική και τη ρητορική. Τη διδασκαλία τους όμως συνέχισε ο Νικηφόρος Βλεμμύδης, που ήταν τότε ο πιο ξακουστός λόγιος στην Αυτοκρατορία, και τους δίδαξε κυρίως την Αριστοτελική φιλοσοφία.

 Μετά την συμπλήρωση των σπουδών του γύρω στα 1239 ο Ακροπολίτης θα αρχίσει τη λαμπρή σταδιοδρομία του στην Αυτοκρατορική υπηρεσία με το αξίωμα του μεγάλου λογαριαστή. Λίγο χρόνια αργότερα θα τιμηθεί με το αξίωμα του λογοθέτη του γενικού. Ακόμη θα αναλάβει τη διδασκαλία του διαδόχπυ του θρόνου Θεόδωρου Β'. Οι επιστολές που ο Θεόδρος Β' έστειλε στο δάσκαλό του κι ένα εγκώμιο που έγραψε γι αυτόν διαφωτίζουν τη μακρόχρονη αυτή διδασκαλία του Ακροπολίτη.

Στα 1257 ο Γεώργιος Ακροπολίτης θα πιαστεί αιχμάλωτος και για δύο χρόνια θα είναι φυλακισμένος στην Άρτα. Έτσι δε θα παρακολουθήσει από κοντά τα δραματικά γεγονότα του 1258, το θάνατο δηλαδή του Θεόδωρου Β'και το σφετερισμό του θρόνου από το Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο. Θα απελευθερωθεί από το νέο Αυτοκράτορα μετά τη μάχη της Πελαγονίας (1259) και θα τιμηθεί με το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη. Από τη θέση αυτή θα συνεργαστεί στενά με τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' για ένα σχεδόν τέταρτο του αιώνα.

Έτσι στα 1261 θα είναι αυτόπτης μάρτυρας της πανηγυρικής επιστροφής στην πρωτεύουσας, που είχε εγκαταλείψει μυστικά πριν από είκοσι οκτώ χρόνια. Για την τελετή μάλιστα της εισόδου συνέθεσε τις δεκατρείς ευχές, που ο μητροπολίτης Κυζίκου Γεώργιος Κλειδάς εκφώνησε από τον πύργο τς Χρυσής Πύλης στις 15 Αυγούστου 1261.

Λίγο μετά την είσοδο στην βασιλεύουσα ένα χαμένο σήμερα εγκώμιο, στο οποίο και εισηγείτο τη στέψη σε αυτοκράτορα του πρωτότοκου γιου του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου, Ανδρόνικου, που ήταν τότε μόλις τριών ετών.

Ακόμη ζήτησε από το Μιχαήλ Παλαιολόγο να τον απαλλάξει από μέρος των καθηκόντων του, για να αφιερωθεί στη διδασκαλία στην Ανώτερη Αυτοκρατορική Σχολή, που ιδρύθηκε στην πρωτεύουσα, πιθανό ύστερα από πρότασή του. Ένας από τους μαθητές του, ο Γεώργιος Κύπριος, μας δίνει αρκετές πληροφορίες για τη διδασκάλια του Ακροπολίτη στο ανώτερο αυτό σχολείο και για το μεγάλο αριθμό φοιτητών του. Ο Ακροπολίτης δίδαξε τότε δίδαξε ρητορική, την αριθμιτική του Νικόμαχου, τη γεωμετρία του Ευκλείδη και προπάντων Αριστοτελική φιλοσοφία. Ωστόσο πολύ λίγους μαθητές του επιτυχημένου αυτού δασκάλου γνωρίζουμε. Η επιτυχία του διδακτικού έργου του Ακροπολίτη προκάλεσε το φθόνο άλλων αξιωματούχων.

Ο Γεώργιος Ακροπολίτης δε φαίνεται να εγκατέλειψε το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη στα χρόνια της διδασκαλίας του στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι, λίγο μετά το Δεκέμβριο του 1266 είναι υπέυθυνος για την αντιμετώπιση και τιμωρία των οπαδών του πρώην Πατριάρχη Αρσενίου.

Ακόμη εξακολούθησε να είναι ο κυριότερος σύμβουλος του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου. Έτσι το 1273 παρουσιάστηκε στην εκκλησιαστική σύνοδο και προσπάθησε να πείσει τους ιεράρχες και τους ανώτερους αξιωματούχους της εκκλησίας για την ορθότητα της πολιτικής του Αυτοκράτορα στις διαπραγματεύσεις με την Καθολική Εκκλησία. Και παρόλο που σε νεώτερη ηλικία είχε συνθέσει δύο πολεμικές εργασίες εναντίον των Λατίνων, δε δίστασε να αναλάβει τη βαριά ευθύνη να αντιπροσωπεύσει τον Αυτοκράτορα στη Σύνοδο της Λυών (1274) και να δώσει τον όρκο της Ενώσεως των Εκκλησιων στη θέση του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου.

Πόσο ειλικρινής ήταν στην αποδοχή της ενώσεως ο Ακροπολίτης δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε. Θα μπορούσε ίσως να κατηγορηθεί ως ένας πειθήνιος αυλικός, ο οποίος -όπως και ο Ψελλός στον ενδέκατο αιώνα- υπηρέτησε από τα πιο ψηλά αξιώματα τρεις αυτοκράτορες για περισσότερο από σαράντα χρόνια και ο οποίος δεν ήταν αποφασισμένος, κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις, να χάσει την υπαλληλική του σταδιοδρομία. Αν και ο ιστορικός της εποχής, Γεώργιος Παχυμέρης, αναφέρεται στον Ακροπολίτη ως "κατημελημένως τῶν εἰς συνείδησιν ἒχοντι", ωστόσο καμιά πληροφορία δε μας δίνει για τη συμπεριφορά του μετά την ένωση της Λυών. Το γεγονός ότι ο γιος του Κωνσταντίνος εξέφρασε τη διαφωνία του για την ενωτική πολιτική του Αυτοκράτορα -παρόλο που δεν μπορούμε να κρίνουμε τον πατέρα από τη συμπεριφορά του γιου του- είναι ίσως μια ένδειξη ότι ο Γεώργιος Ακροπολίτης δε θα πρέπει να ήταν ειλικρινής ενωτικός.

Ο Γεώργιος Ακροπολίτης εξακολούθησε να υπηρετεί τον Αυτοκράτορα και να μετέχει σε διπλωματικές αποστολές στην Ανατολή μέχρι το θάνατό του, που συνέβη λίγο πριν από εκείνο του Αυτοκράτορα Μιχαήλ το 1282. Έτσι ποτέ δε δικάστηκε για το ρόλο του στην Ένωση της Λυών. Ωστόσο, ένα γεγονός δεν μπορεί να παραμείνει απαρατήρητο. Μετέ την αποκατάσταση της Ορθοδοξίας ένα σύγγραμμά του κάηκε μαζί με εκείνα άλλων ενωτικών στις αρχές του 1283. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι ο Ακροπολίτης θα εξέφρασε τις φιλενωτικές του θέσεις και γραπτώς. Η κάυση του έργου του ήταν μία post mortem damnatio.

Έργα του: 

1) Χρονική Συγγραφή, εκδ. A. Heisenberg, Leipzig, 1903
2) Στίχοι ... εἰς τὴν εἰκόνα τῆς ... Θεοτόκου, εκδ. A. Heisenberg, Leipzig, 1903

3) Επιτάφιος στον Ιωάννη Γ' Βατάτζη, εκδ. A. Heisenberg, Leipzig, 1903

4) Δύο λόγοι κατά Λατίνων, εκδ. A. Heisenberg, Leipzig, 1903

    κ.ά.